Obecnie zachodnie społeczeństwa szczycą się faktem wyeliminowania wielu chorób dotąd uważanych za groźne dla życia. Automatycznie więc zmniejszyła się liczba przedwczesnych zgonów, a długość życia wydłużyła o około 30 lat w stosunku do początku XX wieku. Trudno więc zaprzeczyć temu, że żyjemy zdecydowanie dłużej i zdrowiej. Jednocześnie pojawiła się w społeczeństwie obawa – wcześniej nie aż tak wyraźna – jak będzie wyglądała nasza starość, z jakimi chorobami degeneracyjnymi mózgu przyjdzie nam się zmierzyć? Okazało się, że wszyscy jesteśmy zachwyceni dłuższym życiem, ale starością, która się z nim nieuchronnie wiąże, już niekoniecznie.
Jaką korzyść z tej wiedzy mogą odnieść pacjenci? Jakie to ma znaczenie dla mnie i dla moich bliskich?
Czy ta wiedza może mi poprawić pamięć? Czy za dziesięć lat zmienią sposób leczenia
chorób mózgu i umysłu?
Sądzimy, że faktycznie mogą one przyczynić się do wszystkich wymienionych rzeczy.
/Michal Schwartz/
Dzięki lekturze książki „Strażnicy mózgu” autorstwa Michal Schwartz poznajemy w jaki sposób nastąpiła zmiana paradygmatu nauki i odkrycie interakcji między układem odpornościowym a mózgiem i rdzeniem kręgowym. Autorka prowadzi nas przez 15 lat swojej pracy naukowej wypełnionej w dużym stopniu przełomowymi badaniami, które w następnych latach mogą zmienić podejście do leczenia schorzeń i zaburzeń neurologicznych. Daje to wielką nadzieję pacjentom i ich rodzinom na poprawę stanu zdrowia oraz powrót do pełnej sprawności.
Autorka pokazuje jak mózg, służący nam za łącznik ze światem zewnętrznym, który w uproszczeniu można opisać jako sieć połączonych ze sobą biologicznych przewodów czyli neuronów, wykonuje przez całe nasze życie ogromną pracę: rejestruje olbrzymią liczę bodźców, organizuje je następnie w jasne komunikaty i kieruje jak mamy zareagować w danych warunkach. To mózg decyduje o tym jak się uczymy i jak pamiętamy, zachowujemy i czujemy oraz jak się komunikujemy z innymi. Mózg kształtuje naszą osobowość i decyduje o naszej tożsamości. Jednocześnie badaczka zwraca uwagę, że ten sam mózg zmaga się każdego dnia z wyzwaniami, do których musi bardzo szybko dostosować się. Jeśli mechanizm ten zawiedzie, grozi nam depresja, demencja, choroba Alzheimera lub Parkinsona.
***
Michal Schwartz wraz ze swoim zespołem udowodniła poprzez starannie przygotowane i przeprowadzone badania, że mózg jest utrzymywany w dobrej kondycji między innymi dzięki sprawnie działającemu układowi odpornościowemu. To odkrycie było przełomem w neuronaukach, bowiem wcześniej uważano, że układ odpornościowy nie wspiera swoim działaniem ani mózgu, ani rdzenia kręgowego czy siatkówki neuronalnej. Uważano, że mózg stanowi zamknięty system, otoczony przez różne zapory, które nie dopuszczają do niego komórek i molekuł obecnych we krwi. Dwie nauki – neurologia i immunologia – nawet nie podejrzewały, że będą kiedyś wspólnie działać w kierunku zdrowia oraz że powstanie termin neuroimmunologia 🙂 Jeśli już widziano jakikolwiek związek między tymi dwoma naukami, to upatrywano się go w ramach negatywnego wpływu komórek układu odpornościowego na mózg i inne części ośrodkowego układu nerwowego, tak jak ma to miejsce w przypadku stwardnienia rozsianego. Absolutnie nie brano pod uwagę dobroczynnego wpływu układu immunologicznego na mózg.
***
Aby zrozumieć, jak wielkiej wagi było to odkrycie, trzeba mieć świadomość, że w przeszłości mózg uważano za organ autonomiczny. Traktowano jak „oddzielną tkankę”, odciętą od układu odpornościowego, który według ówczesnej wiedzy nie miał go ani zabezpieczać, ani też regenerować. Pogląd ten opierano głównie na badaniach struktury mózgu i na interpretacji zebranych obserwacji chorej tkanki mózgowej. Książka „Strażnicy mózgu” pokazuje w jaki sposób doszło do odkryć, które obaliły ten pogląd, ale przede wszystkim prezentuje w bardzo interesujący sposób badania, które doprowadziły do zmiany w podejściu do leczenia chorób mózgu, rdzenia kręgowego oraz chorób takich jak Alzheimer, Parkinson czy stwardnienie zanikowe boczne.
Dzięki eksperymentom zespołu dr Schwartz odkryto w jaki sposób komórki odpornościowe znajdujące się poza mózgiem (nazywane odpornościowymi komórkami mądrości) mogą wpływać na mózg i w jaki sposób możemy je aktywować w miarę postępowania starzenia się organizmu. Wykazano, że komunikacja między układem odpornościowym a mózgiem następuje przez obszar zwany splotem naczyniówkowym. Obszar ten znajduje się na obrzeżach tkanki mózgowej i stanowi węzeł łączący mózg z krwiobiegiem. Co ciekawe, ten silnie ukrwiony obszar jest pokryty błoną nabłonkową, która otacza wiele innych narządów wewnętrznych np. płuca czy wewnętrzną stronę jelit. Splot naczyniówkowy to centrum dowodzenia komórek odpornościowych, których część kontroluje funkcje mózgu sterując nimi na odległość, spoza tkanki neuronowej, poprzez cząsteczki przenikające przez błonę.
Kolejne badania pokazały, że splot jest jedynym połączeniem między mózgiem i układem odpornościowym. Jest to rodzaj bramy, przez którą komórki odpornościowe mogą dostać się do ośrodkowego układu nerwowego. Splot nie tylko przepuszcza z krwiobiegu składniki konieczne do zachowania mózgu w zdrowiu, co przyczynia się do wytwarzania płyn mózgowo-rdzeniowego. Reaguje także na potrzeby mózgu i za jego pośrednictwem komórki odpornościowe pomagają utrzymać zdrowie i aktywność mózgu. Jest też bramą, która pozwala dostarczać do mózgu komórki odpornościowe niezbędne do jego regeneracji.
Zespół dr Schwartz prowadził swoje badania z intencją udowodnienia, że możliwe jest przywrócenie sprawności poznawczej w „łączu, w którym umysł styka się ciałem”, czyli wspomnianym już splocie naczyniówkowym. W jaki sposób? Poprzez manipulację komórkami odpornościowymi.
***
Wszystkich zainteresowanych naukowymi podstawami tych odkryć, odsyłam do książki, a tym z Was, którym zależy przede wszystkim na praktycznych wskazówkach „podpowiadam” 😉
1. medytuj – wspomaga to funkcje poznawcze i korzystanie wpływa na aktywność mózgu w obszarach związanych z uwagą, uczeniem sie i pamięcią oraz świadomą percepcję. Wzmacnia także układ odpornościowy, zwiększa ilość przeciwciał w reakcji na działanie patogenu.
2. zachowuj aktywność fizyczną – pozwoli to zwiększyć sprawność poznawczą i zmniejsza ryzyko depresji, demencji oraz choroby Alzheimera. Wzmacnia także układ odpornościowy.
3. podtrzymuj więzi społeczne
4. ucz się regularnie czegoś nowego
5. ćwicz swój mózg
6. dbaj o dietę – wpływa ona na układ odpornościowy, a więc także na pracę układu nerwowego (link)
I oczywiście wszystkim nam życzę, abyśmy jak najszybciej mogli korzystać z pracy neuroimmunologów, aby odkrycia w tej dziedzinie przełożyły się na praktyczne codzienne wsparcie chorych i ich rodzin.
________________________
Książka Michal Schwartz pt. „Strażnicy mózgu” (Wydawnictwo Charaktery) dostępna jest w fundacyjnej księgarni -> TUTAJ
Hmmm, ciekawość pojawia się we mnie jak nastawienie naukowca wpływa na wyniki i czy znaleźlibyśmy naukowca, który udowodniłby coś przeciwnego, innego??
Hmmm, znów ciekawość… jakie to iluzje jest jeszcze człowiek w stanie wymyślić?? Wielu je tworzy z mozołem, bada je przez całe życie, nawet książki o tym piszą, zdobywają tytuły i pieniądze potrafią na tym zarobić. Fascynująca jest istota ludzka ze swym umysłem 😉
Hmmm, skąd ta pokusa ciągłego poszukiwania na zewnątrz, jak wejść w siebie na 100% i posiąść całą wiedzę? Czy to wszystko widziane przez dziurkę od klucza? Czy ktoś ogarnął całość życia? Hmmm